มรณัสสติ

               ต่อไปนี้ให้นึกถึงความตายที่จะมาถึงกายธาตุสังขารอยู่เป็นเนืองนิตย์ การนึกถึงความตายจะมาถึงนี้มีเหตุผลก็คือมรรค-ผล-นิพพานนั่นเอง  ผู้ปฏิบัติให้พิจารณาในทางมรณัสสติ  อานาปานุสสติ ให้รู้ซึ้งถึงความตายที่จะมาถึงตนเป็นที่แน่นอนแล้ว  จะเปลี่ยนแปลงมิได้แต่อย่างใดมีอยู่ทุก ๆ  ตัวคน เป็นความแน่นอนไม่มีกาลไม่มีเวลาจะเปลี่ยนแปลงไปไหนไม่มีพ้นแต่คนเดียว  ความตายนี้เป็นคนคนเดียวหนึ่งไม่มีสอง เป็นความแน่นอนท่านจึงให้ดูลมหายใจเข้าออกของตนให้รู้อยู่เป็นเนือง ๆ  อย่าให้ขาดสติเพราะลมหายใจเข้าออกนี้เป็นธรรมอันไม่ตาย จิตวิญญาณที่ตัวรู้ของเราท่านก็จะได้เป็นไปตามที่ลมหายใจเข้าออกของท่านนั้นเอง  เรามาคนเดียว เราก็ต้องกลับคนเดียวนั้นเอง ฯ

               ผู้ปฏิบัติจิตตนให้พิจารณาให้แจ้งให้ชัดเจน  ให้เห็นด้วยตนเองเราถึงจะได้แสวงทำแต่ความดี อันเป็นสิ่งไม่ตาย  เราจะได้ละออกจากตัณหา  อวิชชาคือความมืดมิดที่ทำให้จิตใจมนุษย์และสัตว์หลงอยู่ในความโลภ ความอยากไม่มีประมาณไปได้แต่อย่างใด  ทำจิตใจให้โกรธหึงหวงให้เป็นบ่วงร้อยรัดให้ติดอยู่ไม่รู้ประมาณ ทำให้จิตใจเราไปตกอยู่ในความหลง  ให้เกิดเป็นความกลัว  ให้จิตใจเราสะท้อนในสิ่งต่าง ๆ  หลงไปกลัวในอามิสทั้งปวง หลงไปกลัวต่อโลกธรรมแปดประการ  หลงปิดทางนิพพานคือความสุข  ก็เพราะความโลภ  ความโกรธ  ความหลง  ตัณหา อวิชชาคือความมืดนั้นเอง ฯ

               ผู้ปฏิบัติมีสติปัญญารู้แจ้ง  รู้ถึงความตายที่จะมาถึงธาตุสังขารของตน เป็นความแน่นอนไม่เปลี่ยนแปลงไปได้  เวลาจิตใจเราอยู่ในโลกสังขารมนุษย์ชาย-หญิงนี้  เราก็อาศัยธาตุกายสังขารเวทนาอยู่  เราให้รู้ให้ชัดเจนว่า  ธาตุสังขารกายเวทนานี้  เขาต้องตายแตกดับไปทั้งรูปและนาม ต้องพลัดพรากจากไปเป็นแน่นอน  ผู้ปฏิบัติชาย-หญิงต้องรู้ด้วยตนเอง  ถึงเมื่อธาตุกายสังขารแตกดับด้วยจิตใจเราไปแล้ว เราจะเอาอะไรมาเป็นที่พึ่งอาศัยของจิตใจคือตัวเรา  พระพุทธเจ้าท่านให้เอาพุทธานุสสติ  ธัมมานุสสติ  สังฆานุสสติ ทำจิตตนให้เบิกบาน  ให้สว่าง  ให้แจ่มแจ้ง  คือคุณพระพุทธ  คุณพระธรรม  คุณพระอริยสงฆ์  เป็นสรณะที่พึ่งอาศัย สิ่งอื่น ๆ  จะยิ่งกว่าย่อมไม่มี  ให้เอาจิตใจคือตัวเรา  ให้ยึดพระนิพพานเป็นอารมณ์หนึ่งไม่มีสอง  ที่ปราศจากอามิสทั้งปวง อันนี้เป็นทางปฏิบัติ  มรณัสสติ-อาณาปาณัสสติ